✍️रबीन्द्र माकाजू
आमा शब्द सबैलाई प्यारो लाग्छ । धर्तीमा जन्मेपछि पहिलो पटक आमा शब्द उच्चारण गर्दा सबैलाई अपार आनन्द मिल्छ । शायद मातातीर्थ औँशीका दिन आमा हुनेहरूले दान, पूण्य गर्दै आमालाई स्मरण गरेको देख्दा लाग्छ – शायद उनीहरुभन्दा दुःखी यस धर्तीमा कोही छैनन् किनकी हाम्रो समाजमा आमा करुणाको, प्रेमको पर्यायवाची शब्द हो । बुबा आमा नहुनेलाई टुहुरो भन्ने गरिन्छ । अनाथ भन्ने गरिन्छ ।
वैशाख कृष्णपक्ष औशीलाई मातातीर्थका नामले सम्बोधन गर्ने गरिन्छ । अर्थात माता स्वयम् एक तीर्थ हुन् । एवं जिवित देवी हुन् । मातृस्नेहलाई ईश्वरीय वरदानका रूपमा पनि लिने गरिन्छ । संसारका हर प्राणीले आफ्ना सन्तानलाई स्नेह र प्रेम गर्ने गरेको हामी पाउँछौ । मानिस जस्तो विशिष्ट चेतनशील मनले आफ्ना सन्तान कल्याणार्थ के कति मेहनत, चिन्तन गर्दछ त्यो कसैलाई भनिरहन पर्दैन । मातालाई धर्तीसँग तुलना गरिन्छ । सहनशीलता र शहनशक्तिका दृष्टिले अनि उपकारी भावले जसरी धर्तीले अन्न उब्जाएर दिन्छ । त्यसैगरी आफ्ना सन्तानलाई लालन पालन, स्याहार संहार गर्ने हुनाले आमाहरुलाई धर्ती माता कै प्रतीक भनिएका हुन् ।
अस्पताल पुगेकी एक आमा आफ्नो जीवनको अन्त्यमा आफू मेटिएर नै किन नहोस बरु सन्तानको जन्म होस भन्ने भाव वोक्छिन् । कुनै मिठो खानेकुरा भेटिन भने आफू स्वयम् खाँदिनन्, सन्तानलाई खुवाउँछन् । सन्तानलाई खुवाउँदा जुन आनन्द र तृप्ति पाउँछिन् त्यसैलाई हरेक आमा जीवनको लक्ष्य ठान्दछिन् ।
महाभारतका आफ्ना सन्तान यत्ति प्रिय हुँदोरहेछन भन्ने एउटा दृष्टान्त महारानी द्रौपदीले दिएकी छिन् । जब उनका ५ किशोर पुत्रहरुको हत्या भयो अश्वस्थमाको हातबाट । महावली भीम आचार्य द्रौणका पुत्र अश्वस्थमाको हत्या गर्न चाहन्थे । त्यसबेला द्रौपदीले भनिन् – जुन पुत्र वियोग मैले सहनुप¥यो त्यस्तो पिडा गुरु माँले सहनु नपरोस तसर्थ यसलाई अन्य कुनै सजाय दिनु, तर मृत्युदण्ड नदिनु ।
आमाले सन्तानलाई जुन दुध पिलाईरहेको हुन्छ त्यसको श्रोत भनेको आफ्नै शरीरको रगत हो । रगतबाटै दुध बन्दछ । जब रगत प्रेममा रुपान्तरण हुन्छ तब सेतो दुध बन्दछ । कोमल हृदय नभएका आमाहरुले आफ्ना सन्तानलाई स्तनपान नगराउनुको मूल कारण पनि यही हो । तसर्थ आमाले स्तनपान मात्रै गराँउँदैनन् उच्च भावना र संस्कार पनि पिलाइरहेकी हुन्छ । आमाको जस्तो विचार र भावना हुन्छ, त्यस्तो भाव सन्तान माथि पर्छ ।
तसर्थ एउटा सन्तान राम्रो जन्माउन आमा त्यतिकै असल, सभ्य, सुसंस्कृत र शिक्षित, निरोगी हुन जरुरी हुन्छ । आमा रोगी छिन् भने सन्तान निरोगी बन्न सक्दैन । त्यसकार गर्भाधारणलाई पनि संस्कार भनिएको छ । पाण्डु, धृतराष्ट्रका जन्मकथा एउटा सानो उदाहरण पनि हो । यशोदाले कृष्ण कन्हैया प्रति देखाएको माया, ममता, वात्सल्यता विश्वमै लागि एउटा नमुना बनेको छ । यहाँका हरेक आमाहरु यशोदा बन्न चाहन्छन् ।
आमाबुबाको जति सेवा गर्ने हो जिवीत हुँदा खेरी नै हो । हुँदा राम्ररी खान लाउन नदिने, अनि मरेपछि कर्मकाण्ड गरेर देखाउने प्रवृत्ति अहिले बढ्दो मात्रामा देखिन्छ ।
वाल्यकालदेखि स्याहार संहार पढाइलेखाई दिने, विहेवारी गरिदिने, पेशा दिने, सम्पत्ति दिने, यहाँ हरेक अभिभावक वास्तवमा ईश्वरकै रूप हुन् । उनीहरुले आफूले नखाइकन, नलाइकन सम्पत्ति जोगाइदिए हाम्रा लागि । यत्रो अमूल्य जीवन दिने आँखा खोली दिने बुबाआमाका लागि सत्कर्म गर्ने फुर्सद भने धेरैलाई छैन । वास्तवमा सन्तानले बाबुआमालाई अरु केही गर्नु परेको छैन । क्षणभंगुर मानव जीवन सार्थक बनाए हुन्छ । सत्कर्मका मात्र लागे पुग्छ । शायद यही नै हरेक बाबुआमाको चाहना हुनुपर्छ ।
जसका बाबुआमा जिवित छन् उनीहरुबाट आजको पुण्यदिनले श्रद्धापूर्वक सम्झेर आर्शिवाद लिने हो । आमालाई महंगा साडी, गाडी केही चाहिएको छैन । न त सुगर निम्त्याउने महंगो मिठाइहरु नै । मात्र सत्कर्मका बाटोमा, धर्मको मार्गमा हिड्ने संकल्प सुनाए पुग्छ । असंस्कारी, अधार्मिक, अमर्यादित बाटोमा सन्तानहरु हिडेका छैनन् है भन्ने समाचार सुन्न आतुर छन् आमाबुबाहरु ।
जसका वुवा आमाहरु छैनन् उनीहरुले संस्कारका नाममा फजुल खर्च गर्नुपनि छैन । मात्र पश्चाताप गर्नुछ, हर सन्तानले । मैले समयमा तिम्रो महिमा बुझ्न सकिन । आमा तिमीलाई गुमाएँ, तिनी अहिले जिवित भएको भए मलाई कति ढाडस मिल्ने थियो । म कति खुसी हुने थिएँ ? तर जेहोस तिमी जहाँ भएपनि हामीलाई आर्शीवाद दिनुस सत्मार्गमा लाग्ने प्रेरणा प्रदान गर्नुस ।
वास्तवमा बाबुआमालाई एक दिनमात्रै सम्झने होईन । तर व्यस्तताका कारण आफूलाई जन्माउने आमाबाबुलाई पनि भुलेका हौँ । वर्षमा आज एक दिन त अवश्य सम्झन्छौ कि भनेर गुरुजनले, विद्वतवर्गले क्यालेण्डरमा मातातीर्थ औशी भनेर सम्झाएका छन् ।
आफू बेचिएर अरूका घरमा भाडा माझेर छोराछोरी डाक्टर बनाउने बाबुआमालाई अवश्य सम्झनुपर्छ । छोराछोरीले अहिले पैसा कमाए, महल बनाए, तर विचरा त्यही बुबाआमा तिनका महलमा अटाउँदैनन् । वृद्धाश्रममा पठाउँछन् । यस्तो घटना कतै आफ्नै घरमा त घटेको छैन ?
